Do najczęstszych wad wymowy występujących u osób dorosłych należą:
- seplenienie – nieprawidłowa realizacja głosek: s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź, sz, ż, cz, dż
- rotacyzm – nieprawidłowa realizacja głoski „r”
- nosowanie
Rotacyzm – zwany również reraniem, to wada polegająca na nieprawidłowej wymowie głoski „r” uważanej za najtrudniejszą w polskim systemie językowym. Do podstawowych przyczyn rerania u dorosłych należą niska sprawność języka oraz skrócone wędzidełko podjęzykowe. W pierwszym przypadku szansa na nauczenie się prawidłowej wymowy jest bardzo duża. Pacjent przepracowuje z logopedą prawidłowe ułożenie języka, z wykorzystaniem specjalnych ćwiczeń artykulacyjnych. Przy skróconym wędzidełku podjęzykowym, które w znacznym stopniu ogranicza pracę języka, możliwy jest zabieg frenulektomii polegający na jego podcięciu. Wykonywany w znieczuleniu miejscowym trwa zwykle kilka minut. Może być przeprowadzony zarówno przez stomatologa, jak i laryngologa. Dopiero po zabiegu można rozpocząć terapię
Seplenienie – nieprawidłowa realizacja głosek dentalizowanych jednego, dwu lub wszystkich trzech szeregów (tj. s, z, c, dz; ś, ź, ć, dź; sz, ż, cz, dż) zwana również sygmatyzmem lub szeplenieniem. Jest to wada wymowy, z którą do logopedów zgłaszają się także osoby dorosłe. W wyniku ograniczenia pozycji języka i warg głoski /s/ lub /sz/ tworzone są albo między zębami (seplenienie międzyzębowe) albo przy zębach (seplenienie przyzębowe). Często także podczas artykulacji głoski /sz/ dochodzi do nieprawidłowego zaokrąglenia warg. W wybranych przypadkach powietrze artykulacyjne przedostaje się bocznie pomiędzy zębami (seplenienie boczne). Zniekształcenia powstają często w wyniku braku nieprawidłowej pracy warg i języka (zaburzenia miofunkcjonalne). Korygowanie sygmatyzmu u osób dorosłych jest możliwe, chociaż podobnie jak w przypadku pozostałych wad wymowy wymaga samozaparcia i systematyczności ze strony pacjenta. Najczęściej stosowane są jednocześnie ćwiczenia artykulacyjne oraz motoryczne twarzy.
NOSOWANIE – zachodzi wówczas, gdy głoski nosowe wymawiane są jako ustne (nosowanie zamknięte) lub odwrotnie – głoski ustne wymawiane są jako nosowe (nosowanie otwarte).
Przyczyny nosowania:
Nosowanie zamknięte
- niedrożność jamy nosowo – gardłowej spowodowane przerostem śluzówki nosa, obrzękiem przy ostrych i przewlekłych stanach kataralnych, przerostem trzeciego migdałka, skrzywieniem przegrody nosa. Warunkiem poprawy wymowy jest zlikwidowanie przyczyny (zabieg operacyjny lub leczenie stanów kataralnych);
Nosowanie otwarte
- zwykle są to rozszczepy podniebienia (czasem niewidoczne), krótkie podniebienie, a także nieprawidłowa praca zwierającego pierścienia gardłowego. Towarzyszą im często zniekształceniem wargi górnej i rozszczepem wargi dolnej.
Część dorosłych, których ten problem dotyczy jest z nim pogodzona, bo przecież całe dotychczasowe życie tak właśnie było, inni traktują tę wadę wymowy jako cechę rozpoznawczą swojej osoby lub uważają, że nie da się już nic z tym zrobić w tym wieku…. Ale czy słusznie?
