Do najczęściej występujących wad wymowy zaliczamy:
- Seplenienie (nieprawidłowa realizacja głosek s, z, c, dz, ś, ź, ć, dź, sz, ż, cz, dż)
- Seplenienie międzyzębowe – polega na realizowaniu głosek przedniojęzykowo-zębowych jako przedniojęzykowo-wargowych tzn. czubkiem języka wsuniętym między zęby górne i dolne oraz widocznym między wargami. Zdarza się też wymowa głosek przedniojęzykowo-dziąsłowych jako przedniojęzykowo-zębowych. Często jednak w tej sytuacji boki języka odchylają się od dziąseł i górnych zębów, wówczas powietrze wydostaje się tak utworzonymi szczelinami, przez co efekt jest taki sam, jak przy seplenieniu bocznym.
- Seplenienie boczne – zwykle dotyczy głosek dziąsłowych, może także być słyszalne, choć mniej wyraźnie, podczas realizowania głosek przedniojęzykowych. Wada ta jest spowodowana tworzeniem się szczeliny między bokami języka a górnymi dziąsłami. Seplenienie boczne jest dość trudne do usunięcia ponieważ nie można się odwołać do kontroli wzrokowej.
- Seplenienie boczne miękkie -odchylenie boków języka, z jednoczesnym uniesieniem jego trzonu do podniebienia twardego, daje w efekcie nieprzyjemny zmiękczony poświt. Korekcja tej wady jest długotrwała i nie zawsze jest możliwe osiągnięcie w pełni normatywnej wymowy.
- Rotacyzm (nieprawidłowa realizacja głoski r) – głoska r jest jedną z najtrudniejszych spółgłosek w systemie fonetyczno-fonologicznym. Należy do najczęściej zniekształcanych dźwięków języka polskiego. Jej wady obserwuje się zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Z punktu widzenia objawów wyróżnia się trzy rodzaje rotacyzmu
- Pararotacyzm, czyli zastępowanie głoski r innymi głoskami, które są prawidłową realizacją innych fonemów np. j,l t
- Rotacyzm właściwy, czyli deformacja głoski r
- Mogirotacyzm, czyli opuszczanie głoski r
- Mowa bezdźwięczna (zastępowanie głosek dźwięcznych bezdźwięcznymi np. zamiast b mówi p, zamiast d mówi t)
- Nieprawidłowa realizacja głoski k (kappacyzm), g (gammacyzm), l (lambdacyzm)
- Mowa nosowa (głoski ustne wymawiane są jak nosowe – nosowanie otwarte lub głoski nosowe wymawiane są jak ustne – nosowanie zamknięte)
- Nosowanie otwarte polega na takim zakłóceniu funkcjonowania podniebienia miękkiego, że podczas realizacji głosek ustnych nie przylega ono do tylnej ściany jamy gardła. Wówczas powietrze przedostaje się do jamy nosowej i wibrując tam nadaje charakterystyczne, nosowe brzmienie głoskom ustnym
- Nosowanie zamknięte polega na zablokowaniu przejścia powietrza przez jamę nosową, wówczas głoski nosowe brzmią jak ustne.
Wada wymowy – przyczyny
- Szukanie przyczyn wad wymowy warto zacząć od dokładnego obejrzenia i wykluczenia wad anatomicznych aparatu mowy. Warto mieć tego świadomość i tego oczekiwać w czasie pierwszego spotkania ze specjalistą.
- U dzieci mających problem z wymową należy sprawdzić prawidłowość funkcjonowania i budowy narządu słuchu.
- Poza powyższymi przyczynami wymienia się warunki środowiskowe, które mogą niewystarczająco stymulować poprawny rozwój mowy.
